कार्ल मार्क्स : समिक्षेचि चिकित्सा
हे पत्र मार्क्सने लासाले / लाफ़ाए - कोणालाही लिहिले तरी वंशवाद तसाच राहतो . मार्क्स ला लासाले छळत होता- म्हणून मार्क्सला शिव्या द्यायचा अधिकार आहे असे मार्क्स भक्तांचे आग्रही प्रतिपादन आहे.
सर्वप्रथम मी प्रशांत निलकुंड आणि अमित शिंदे यांचे आभार मानतो. त्यांनी माझ्या मार्क्सावरील लेखनाची चिकित्सा केल्यामुळे मला नवे शिकण्याची संधि मिळाली. नवे वाचण्याची प्रेरणा मिळाली . सतत शिकत राहणे हि बुद्धिवाद्याचि कसोटी आहे . माझे विचार बदलायला मी उत्सुक आहे . लाल बंधु ती तयारी दाखवत नाहीत हि खंत आहे . माझ्या दोन तीन संदर्भातल्या ढोबळ चुका दाखवल्याबद्दल मि त्यांचा आभारी आहे . मार्क्स वंशवादि होता - याचे खंडन वा नवे पुरावे मात्र दिसले नाहीत. याउलट मार्क्स - एंजल्स जातीवादी - वंश श्रेष्ठत्व वादि असल्याचे नवे पुरावे आणि आणि युक्तिवादाचि जंत्रीच खंडनकर्त्यांच्या लेखनात दिसते . वंश जातिवाद या जीवशास्त्रातील संकल्पनेचा विकास - ऐतिहासिक - युरोपियन अर्थ त्यासाठी समजून घ्यावा लागणार आहे.
अ ) लेख लिहिल्यानंतर सुरवातीला काही तरुण मार्क्स भक्तांनी हे पुरावे आणि संदर्भच नाकारले होते. . श्री प्रशांत निलकुंड यांनी ते पुरावे तपासले . खरे आहेत याची खात्री केली आणि त्याच पुराव्यातून वेगळा अर्थ निघतो असे प्रतिपादित केले . अमित शिंदे यांनी तर मार्क्सचे वर्ण द्वेष्टे पत्र स्वत:च भाषांतरित करून दिले. त्याबद्दल शतश: आभारी आहे . प्रशांत - अमित कृत चिकित्सा --- चर्चा परिघातल्या बहुतेक मार्क्स भक्तांनी लाइक शेअर केली आहे. निदान मार्क्स वाद्यांच्या अधिकृत वेबसाईट वरील पुरावे तरी खरे मानून या वादास उत्तम दिशा मिळाली आहे . मार्क्स्वाद्यांच्या निस्वार्थी वृत्तीबद्दल मला आदरच आहे . प्रश्न अंधश्रद्धेचा आहे . १८६० साली सारा युरोप वंश्वादि होता हे सत्यच कोणि समजून घेताना दिसत नाही . असो . पुराव्याची सत्यता सर्वमान्य झाल्याने . आता प्रश्न फक्त पुराव्यांच्या अर्थाचा, कोण्टेक्स्ट चा आणि भाषांतराचा उरतो .
आ ) दोन ठिकाणी माझी भाषांतराची चूक झाली आहे . ती मी मान्य करतो . लासाले आणि लाफाए याच्या फ्रेंच - जर्मन स्पेलिंगच्या आकलनात , आणि मार्क्सच्या जर्मन वृत्तपत्राच्या नावाच्या भाषांतरात झालेली चूक मी अवश्य सुधारेन . जर्मन इंग्लीश भाषांतर करणार्या साईट कडून चुकीची माहिती मिळाल्याने हे घडले.
पुढिल चर्चेच्या सोयीसाठी मुळ लेखातले संदर्भ क्रमांक वापरू
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
संदर्भ १) मार्क्सचे जातीवादी पत्र मार्क्सवादी अमित शिंदे यांनी भाषांतरीत केले आहे . तेच संदर्भ म्हणून वापरू . मार्क्स लिहितो -
" आता मला अगदी स्पष्ट झाले आहे की — जशे की त्याच्या डोक्याचा आकार आणि केसांची वाढ सुद्धा दर्शवते की हा इजिप्त मधून मोझेसची साथ देणाऱ्या निग्रो वंशातून निपजला आहे (किंवा मग त्याची आई किंवा आजीचा "निग्गर"शी संबंध आला असेल). आता, एकीकडे हे ज्युविश- जर्मन मिश्रण आणि दुसरीकडे त्याचे निग्गर मूळ (बेसिक निग्रोइड स्टोक ), अशाच विचित्र माणसाला (प्रोडक्ट) जन्मास घालणार. ह्या माणसाचा हेकटपणा सुद्धा निग्गर सारखाच आहे. "
मार्क्स आणि मार्क्सवादी सगळ्या शिस्ट्म वरच चिडलेले असल्याने त्यांचा शिव्या द्यायचा अधिकार मान्यच करू ! मुद्दा कोणत्या शिव्या दिल्या ? याचा आहे. एखाद्याचा सात्विक संताप जात/ वंश याचा उद्धार करायची परवानगी देतो काय ? भारतात तसे केल्यास एट्रोसिटि खाली गुन्हा दाखल होऊ शकतो .
भारतीय समाज व्यवस्थेत मार्क्स चे पत्र अशाप्रकारे रुपांतरित होते -
समजा मार्क्सबुवा जोशींचे एका कोकणस्थ ब्राम्हण मित्राशी भांडण झाले . त्याने मार्क्स ला छळले . मग मार्क्स ने चिडून म्ह्टले कि - " तुझे डोळे पुरेसे घारे नाहीत, कातडीचा रंग निमगोरा आहे . म्हणजे तू ब्राम्ह्णाचि अवलाद नसून दलिताची असणार. परशुरामाने काही दलितांना सामावून घेतले तू त्यातला असशील…. नाही तर तुझी आई दलीताशी रत झाली असेल. ब्राम्हण - दलिताच्या मिश्रणातून तुझ्यासारखाच विचित्र प्रोडक्ट जन्माला येणारा . तुझा हेकटपणा सुद्धा दलीता सारखाच आहे." - - - मार्क्स्बुवा जोशी .
इथे मी दलित हा शब्द वापरला आहे . मार्क्स ने असा सभ्य शब्द (जर्मन : नेगार) … न वापरता सर्वत्र निग्गर हा शब्द वापरला आहे . निग्गर हि शिवी आहे . हलकट हुच्च वर्णिय लोक दलितांसाठी ज्या शिव्या वापरतात त्या वरील मार्क्स बुवा जोशिंच्या पत्रात लिहिल्या कशा वाटतील ? कल्पना करून बघा …आणि पत्र पुन्हा वाचा ….
भारतीय चष्म्यातून मार्क्सच्या विषारी वांशिक भाषेचा बोध होणार नाही. त्यासाठी तत्कालीन युरोपीय समजुती पहाव्या लागतील .
क्रेनिओलोजि : कवटी शास्त्र : तत्कालीन युरोपातले लोकप्रिय (छद्म ) विज्ञान
इथे मार्क्स ने डोक्याचा आकार आणि आणि केसांचा पोत याचा उल्लेख केला आहे. याचा तत्कालीन युरोपीय संदर्भ पहावा लागेल . सोशल डार्विनिझम त्याकाळी लोकप्रिय होता . कवटीच्या आकारावरून बुद्धिमत्ता ठरवणे , नोकर्या देणे , डोक्याच्या आकारावरून गुन्हेगार ओळखणे वगैरे गोष्टी तेव्हा युरोपात घडत आहेत . मार्क्सचे पत्र १८६२ सालचे आहे.त्याकाळी क्रेनिओलोजि हे शास्त्र युरोपात लोकप्रिय आहे. कवटीच्या आकारावरून
" जन्मजात गुन्हेगार " शोधण्यासाठी या (खोट्या ) शास्त्राचा युरोपात मुक्त उपयोग होतो आहे . त्याकाळी मार्क्सने केलेला हा उल्लेख आहे . हा उल्लेख निश्चित पणे वंश जाती वादि आहे. मार्क्स चा उद्गार कितीही चिडून -- कोणाही बाबतीत---- असला तरीही जाती - वंश वादिच आहे .
मार्क्स त्याच्या पत्रात विरुद्ध बाजूच्या व्यक्तीचा अपमान करण्यासाठी त्याला निग्गर म्हणतो आहे . संतापुन विरोधकाला हीन लेखण्यासाठी…. शरीर रचने वरून जात ठरवणे , वांशिक हीनता , जातीय शिव्या देणे मार्क्स वाद्यांना आजही समर्थनीय आणि योग्य वाटते. प्रशांत - अमित या दोघांनीही याबद्दल मार्क्स ला उदार मनाने माफ केले आहे . यातच सारे आले.
----------------------------------------------------------
संदर्भ २) निग्रो हि उत्क्रांतीत खालच्या दिशेने घसरलेली जमात : कार्ल मार्क्स
हे ट्रिमो ने केलेले संशोधन फलदायी (प्रेग्नंट ) आहे . असे मार्क्स म्हणतो . संशोधन ट्रिमो चे असले तरी मार्क्स ला ते मान्य आहे . मार्क्स ट्रिमो च्या प्रभावात होता हे प्रशांत मान्य करतात . परंतु हे वाक्य मार्क्सचा वंशवाद सिद्ध करण्यासाठी पुरेसे नाही असेही दोघे म्हणतात . गंमत आहे .
त्याच पत्रात मार्क्सने असेहि म्हटलेले आहे : " ट्रीमो चे संशोधन डार्विन पेक्षा अधिक योग्य आहे . त्याच्या विचाराचे ऐतिहासिक आणि राजकीय उपयोजन महत्वाचे आणि अधिक फलदायी ठरते "
मार्क्सने ट्रीमो चे शिष्यत्व अध्यात्मिक कारणासाठी पत्करलेले नाही . त्याला ट्रिमोच्या विचाराचे राजकीय उपयोजन करायचे आहे.
ऐतिहासिक आणि राजकीय उपयोजन याचा मार्क्सवादाच्या चष्म्यातून काय अर्थ होतो ? मार्क्स स्वत:ला शास्त्रीय समाजवादी समजत असे. तत्कालीन वैद्न्यानिक आणि शास्त्रीय ज्ञानाचा उपयोग नव्या समाजाच्या उभारणीसाठी त्याला करायचा आहे. एकदा निग्रो हे हीन वंशाचे आहेत हे मान्य केले कि त्याचा राजकीय अन्वयार्थ काय निघतो ? हे प्रशांत आणि अमित दोघेही समजून घेतील अशी आशा बाळगुया .
ट्रिमो ची स्तुती आणि श्रेष्ठत्व प्रतिपादित करण्यासाठी मार्क्सने दोन परीच्छेद त्याच पत्रात लिहिले आहेत . अमितजिंनि कृपया ते पुर्ण पत्र भाषांतरीत करून द्यावे . सर्व पत्र ट्रिमो स्तुति आणि वंशवादाने बरबटले आहे . रशियन लोक आणि पूर्व युरोपातले लोक टेलेंट आणि टाइप ने वेगळे आहेत अशी पत्राची शेवटची ओळ आहे . मार्क्स एंजल्स चा स्लाव वंशियाचा द्वेष दाखवणारी शेकडो उद्धरणे नेट वर मिळतील .
आता थोडे उत्क्रांतिशास्त्र : इव्होल्युशन --- " डिजनरेटेड काळे "
त्याकाळी उत्क्रांती वादाचा काय अर्थ घेतला जात होता ? हे महत्वाचे आहे . माकडापासुन माणुस उत्क्रांत होत आला…. माणुस श्रेष्ठ जमात आहे असे तत्कालीन मत होते . मार्क्स निग्रोंना (आफ्रिकन योग्य शब्द ) उत्क्रांतीत मागे "राहिलेली" जमात समजत नाही . मागे "गेलेली" जमात समजतो . तत्कालीन उत्क्रांतिशास्त्रात हा प्रचंड महत्वाचा फरक आहे . मार्क्स ने काळ्यांना " डिजनरेटेड " टाइप असे म्ह्टले आहे. मागे राहिलेली जमात उत्क्रांत व्हायची शक्यता मानलि जात असे .उत्क्रांतीच्या प्रवाहात खाली घसरलेल्यांचि उत्क्रांती शक्य नाही असे त्या काळचे मत आहे . जगाण्यासाथि नालायक ठरलेल्या जमाती - सर्व्हायव्हल ऑफ फ़िटेस्ट च्या तत्कालीन (चुकीच्या ) समजुती लक्षात घ्याव्या लागातील . मार्क्सचे उद्गार अतिशय अर्थपूर्ण आहेत. मार्क्स हा त्या काळचा प्रचंड विद्वान मनुष्य आहे आणि तो अतिशय योग्य प्रकारे शब्दांची मांडणी करत असे . हा " डिजनरेटेड " शब्द कम्युनिस्ट मेनिफ़ेस्टोत भयंकर प्रकारे वापरला आहे .
बुर्झ्वा - प्रोलाटिरियेट - ल्युम्पेन प्रोलाटिरियेट
मार्क्सवादी परीभाषेतले हे शब्द अतिशय महत्वाचे आहेत . त्यावरच अक्खा मार्क्सवाद उभा आहे . त्याचे सामान्य अर्थ असे -
बुर्झ्वा = भांडवल दार श्रिमंत
प्रोलाटिरियेट = कामगार वर्ग
" ल्युम्पेन" प्रोलाटिरियेट = फालतू माणसे त्यांचा क्रांतीत काही उपयोग नाही
हे ल्युम्पेन लोक्स "डेंजरस क्लास" आणि " सोशल स्कम " असून - बहुदा संपुन जातील किंवा क्रांतिमार्गात अडथळा आणतील असे मार्क्सचे मत होते . ल्युम्पेन लोक्स हे लाचखाऊ असतात भांडवल दरांना विकले जातात असे तो मेनिफ़ेस्टोत लिहितो .
ल्युम्पेन कोण ? मार्क्सने दिलेली ल्युम्पेन ची यादी पहा : -
" भिकारी, वेश्या , चोर , बेकार , इंडस्ट्रीत कामाला नसलेले लोक , डीक्लास, डिजनरेटेट एलिमेंट "
इथे मार्क्स ने डिजनरेटेड इलिमेंट कोणाला म्ह्टले आहे ? व्हाइट कोकेसियन वंशाप्रमाणे - ज्ञात इतिहास नसणारे , गुलाम वगैरे लोक या वर्गात येतात असे तत्कालीन इंटरर्प्रिटेशन आहे. .
-------------------------------------------
संदर्भ 3) मार्क्स्कृत गुलामीचे समर्थन : -
हेगेलियन पद्धतीने प्रूदौंच्या लेखातले उद्धरण मार्क्स फिरवून दाखवतो . परीच्छेद बदलतो आणि मग गुलामीचे समर्थन करतो . युरोपियन अप्रत्यक्ष गुलामी - अमेरिकी प्रत्यक्ष गुलामिहून भिन्न आहे असे स्पष्टपणे सांगतो . मार्क्स लिहितो -
" (काळ्या) गुलामाशिवाय कापूस नाही . कापसाशिवाय यंत्रमाग नाही - कि नवी औद्योगिक क्रांति नाही. गुलामीमुळे वसाहतींना मुल्य प्राप्त होते . वसाहतींमुळे जागतिक व्यापार संभवतो , व्यापारामुळेच मोठे उद्योग उभे राहतात . गुलामी हि अतिशय महत्वाची अर्थशास्त्रीय कल्पना आहे . जर गुलामी रद्द केली तर अमेरिके सारखा प्रगीतीशील देश एक पितृसत्ताक सामंतशाहि देश (patriarchal country) बनून जाईल . जर अमेरिकेचा नाश झाला तर सर्व आधुनिक अर्थशास्त्र आणि प्रागतिक संस्कृती नष्ट होऊन जाइल. "
पितृसत्ताक सामंतशाहि देश (patriarchal country) मार्क्सला आवडत नसत . गुलामी रद्द केली तर अमेरिका अशाच प्रकारचा वाईट देश बनून जाइल असे मार्क्स लिहितो आहे . हे गुलामीचे समर्थन नसेल तर मग काय आहे ?
सर्वात महत्वाचे म्हण्जे एंजल्स ने या पेरेग्राफ साठी एक तळटिप लिहिली आहे . आणि मार्क्सने केलेले गुलामीचे समर्थन कसे योग्य आहे ते पटवून देण्याचा प्रयत्न केला आहे. पान कर ५० वर ती तळटिप आहे. एंजल्स हाच मार्क्सचा समकालीन , मित्र आणि सर्वश्रेष्ठ भाष्यकार होय . तो क्रिटिक चे समर्थन कशाला करेल ? कायच्या काय ? क्रिटिक आणि हेगेलीय्न उद्धरण आधीच्या परीच्छेदात संपले आहे. मार्क्सने गुलामीच्या समर्थनार्थ विधान मांडले आहे - थिसिस . मार्क्सने गुलामीचे समर्थनच केले आहे.
--------------------------------------------------------------------------------------------
वरील ३ संदर्भावरुन सहज सिद्ध होते कि
१) मार्क्स रंग, केस , डोक्याचा आकार यावरून वंश आणि जातीत भेद करतो . तसे करणे त्याला शास्त्रीय वाटते .
२) मार्क्स आफ्रिकन काळ्यांना उत्क्रांतीत डिजनरेट झालेली जमात समजतो .
३) मार्क्स काळ्यांच्या गुलामीचे समर्थन करतो .
--------------------------------------------------------------------------------------------
मार्क्स कृत इथनोलोजिकल नोटबुक नावाचे पुस्तक आहे . ते अगदी उशिरा भाषांतरीत झाल्याने कदाचित पोलिट ब्युरोच्या सदस्यांनी सुद्धा वाचले नसेल . त्यात मार्क्सचा वंशवाद अतिशय उघडपणे व्यक्त झाला आहे . त्याकाळात इथानोलोजी म्हणजे वंशशास्त्र असाच अर्थ प्रचलित आहे. मार्क्स च्या इथनोलोजिकल नोटबुक बद्दल सविस्तर लिहीन, स्लाव इत्यादी राष्ट्रे व बाबासाहेबांचे मत याची चर्चा पुढच्या भागात करू . मार्क्स्वाद्यांच्या निस्वार्थी वृत्तीबद्दल मला आदरच आहे . प्रश्न अंधश्रद्धेचा आहे . १८६० साली सारा युरोप वंश्वादि होता हे सत्यच कोणि समजून घेताना दिसत नाही . असो (क्रमश:)
-------------------------------------------
सर्वप्रथम चिकित्सेसाठी धन्यवाद . मी दिलेले संदर्भ खोटे आहेत समग्र खंडातला व्होल्युम नंबर सांगा असे काल पर्वाचे मार्क्सवादी बोलत होते . आपण संदर्भ तपासलेत . खरे असल्याची खात्री केलीत आणी माझेच संदर्भ वापरून त्याच्या विश्लेषणावर मत व्यक्त केलेत . आधीचे मार्क्सवादी विनाकारण खोटारडे आरोप करत होते हेच यातून दिसून येते .
१) आपला एक मुद्दा अंशत: मान्य आहे, त्यावर भाष्य करेन . नवे शिकणे आणि स्वत:ची मते बदलणे हे मनुष्याचे लक्षण आहे . तसे मी हि करायला कायम उत्सुक आहे .
२) इतर ४ मुद्दे चूक आहेत . मार्क्स वंश्वादि असल्याचे सत्य तुमच्या विश्लेशणानंतरही तसेच राहते . यावर सविस्तर भाष्य लवकरच करेन .
२) इतर ४ मुद्दे चूक आहेत . मार्क्स वंश्वादि असल्याचे सत्य तुमच्या विश्लेशणानंतरही तसेच राहते . यावर सविस्तर भाष्य लवकरच करेन .
३) बुद्धिभेद जाणुन बुजून केल्याचा आरोप चूक आहे . हा आकलनातला फरक आहे . असे न केल्यास बरे . राहुलच्या पोस्टवरिल मार्क्सवादी संपादक झाटे , गांड, भट असे शब्द वापरून बोलत आहेत . त्यांच्या बौद्धिक पातळीवर जाउन मी प्रतिवाद करू शकत नाही .
प्रशांतजि आपल्या आकलनातला फरक कमी करण्यासाठी करण्यासाठी यावर सविस्तर भाष्य मी करेन - मार्क्स चा वंशवाद सिद्ध करणारे आणखीही काही थेट पुरावे आहेतच .
माझ्या परवाच्या ब्लोगवर आणखी काही आक्षेप असल्यास ते नोंदवावे अशी विनंति मी …। आणि …। याना करतो .त्यामुळे काल अपव्यय टळेल या ब्लोग संदर्भातिल सर्व आक्षेपांची चर्चा झाल्यावर मला पुढे सरकता येईल . मार्क्स वंशवादि होता हे सत्य मान्य करणे किती जळफ़ळाटिचे होते - यावरूनच मार्क्सवाद हा एक धर्म असल्याचे सिद्ध होते . असो
-------------------------------------------
संदर्भ 1. मार्क्सचे एंगल्सला पत्र, 30 जुलै 1862 यात मार्क्स त्याचा समकालीन ज्यू जर्मन विचारवंत लासाले विषयी आपला राग व्यक्त करत आहे, जावयाविषयी (लाफाए) हे बोलणे नव्हे. या पत्रात मार्क्सची स्वत:ची आर्थिक स्थिती कंगाल असल्याचे स्पष्ट होते. सावकार, देणेकरी तगादा लावत आहेत. मार्क्स आपल्या कुटुंबाची इभ्रत वाचवण्याच्या प्रयत्नात आहे आणि अशावेळी आर्थिक मदत करण्याऐवजी त्या वेळी त्याचा पाहुणचार झोडणारा त्याचा "मित्र" लासाले त्याला मदतीच्या बदल्यात त्याच्या मुलीला प्रशियन सरदार हात्झफेल्डला सादर करण्याचा सल्ला देतोय. लासालेच्या पाहूणचारासाठी मार्क्सच्या बायकोने असेल नसेल ते गहाण टाकले आहे हे ही तो सांगतोय. या पार्श्वभूमीवर त्याने लासालेला दिलेल्या शिव्या मार्क्सचा वर्णद्वेष म्हणून ग्राह्य धराव्या का?
संदर्भ 2. मार्क्सचे एंगल्सला पत्र, 7 ऑगस्ट 1866 याच्या उत्तरार्धात मार्क्स ट्रिमोच्या आकलनाबद्दलच्या नव्या कामाबद्दल बोलतोय. आपण घेतलेले वाक्य "he shows that the common negro type is only a degeneration of a far higher one." हे ट्रिमोचे आहे, मार्क्सचे नव्हे. मार्क्स ट्रिमोच्या त्या काळी नावीन्यपूर्ण असलेल्या पंक्चुएटेड इक्विलिब्रियमच्या इव्होल्यूशनरी थिअरीमुळे (या थिअरीला निओडार्विनियन्सनी नंतर खोडून काढले आहे) प्रभावित झाला आहे. याचा अर्थ त्याने ट्रिमोचे शिष्यत्व पत्करले असा घ्यावा काय? 1866 मध्ये ट्रिमो प्रख्यात होता ही बाब इथे महत्वाची आहे.
संदर्भ 3. The Poverty of Philosophy, Karl Marx 1847, हा प्रूदौंच्या The Philosophy of Poverty वरील क्रिटिकल थिसिस आहे. यात मार्क्स प्रूदौंने विदित केलेल्या "प्रत्येक गोष्टीच्या दोन बाजू असतात, चांगली आणि वाईट. यातली चांगली घ्यावी वाईट त्यागावी, म्हणजे सर्व समस्या सुटतील वगैरे वगैरे" तत्वज्ञानाला एक एक मुद्दा घेऊन सुरुंग लावतो आहे. आपण यात जे चौथे निरीक्षण (Fourth Observation) घेऊन मार्क्सला गुलामी मंजूर होती असे विधान करता ते निरीक्षण मुळात प्रूदौंचे तर्कट लावल्यास गुलामीचे विश्लेषण कसे होईल याबद्दलचे मार्क्सचे विश्लेषण आहे, मार्क्सचा स्वत:चा विचार नव्हे. या तर्कटाचा फोलपणा त्याच निरीक्षणात मार्क्स नोंदवतो हे नजरेआड करता कामा नये. ("By taking the economic categories thus successively, one by one, and making one the antidote to the other, M. Proudhon manages to make with this mixture of contradictions and antidotes to contradictions, two volumes of contradictions" p.50, last lines of Fourth Observation) एखाद्या सिद्धांताचे तार्किक खंडन करताना तो सिद्धान्त विरोधाभासी कसा आहे हे मार्क्स दाखवून देत असताना त्याने जो सिद्धान्त खोडायचा त्याचा वापर करून केलेले विधान म्हणजेच मार्क्सचे मत आहे असे मानणे अतिशय चुकीचे होईल. हे पूर्ण डोक्युमेंट क्रिटीक आहे, थिसिस नव्हे.
आंबेडकर आंबेडकर आंबेडकर
संदर्भ 5. यात आपण म्हणता ते वृत्तपत्र न्यू राईश वगैरे नसून नोय र्हाइनिश झायटुंग आहे ज्याचा अर्थ "र्हाइनप्रदेशातील नवे वृत्तपत्र" असा आहे. या पेपरचे संपूर्ण नाव : "Neue Rheinische Zeitung: Organ der Demokratie" . तुमच्या माहितीसाठी र्हाइन ही नदी आहे. कलोन हे शहर या नदीकाठी वसले आहे जिथे कार्ल मार्क्सने हा पेपर काढला होता. हिटलरचे "राईश" म्हणजे "एंपायर" होते. मार्क्सला हिटलरशी नेऊन जोडण्याच्या खटपटीत नावांचे चुकीचे अर्थ कृपा करून काढू नका. या वृत्तपत्रातील तुम्ही संदर्भ दिलेला अग्रलेख 14 फेब्रुवारी 1849 चा आहे. आपण दिलेल्या ओळी त्या काळात त्या प्रांतात असलेल्या स्लाविक लोकांमध्ये राष्ट्रवाद शिरोधार्य मानून स्वातंत्र्य मिळवण्याचे बळ तेव्हा नाही या कटू सत्याला अधोरेखित करताना आलेल्या आहेत. या काळात बहुतांश स्लाविक प्रदेश ऑस्ट्रिया+हंगेरी, तुर्कस्तान, जर्मनी, पोलंड आणि रशिया असाच पारतंत्र्यात होता. तेव्हाच्या स्लाव लोकांच्या स्थितीवर हा अग्रलेख नेमके बोट ठेवतो. फुटीर राष्ट्रवाद्यांच्या नादी लागू नका अथवा मोठी राष्ट्रे चिरडून टाकतील अशी समज देऊ इच्छितो तर यात स्लाव वंशाचा द्वेष कुठून आला?
------------------------------------------------------------------------------------------------------
कोणत्याही टिप्पण्‍या नाहीत:
टिप्पणी पोस्ट करा